Türkiye’de yabancı uyruklu personel çalıştırmak isteyen işverenler, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na elektronik ortamda çalışma izni başvurusu yapmalıdır. Bu süreçte işverenin bazı yasal şartları karşılaması ve istenen belgeleri eksiksiz sunması zorunludur. Aşağıda adım adım bu şartlar ve belgeler açıklanmıştır.

Başvuru İçin Gerekli Şartlar

SGK Kaydı

İşyerinin Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) sistemine kayıtlı olması ve prim yükümlülüklerinin yerine getirilmiş olması gerekir. Yabancı çalışanın başvuru sonrası işe başlaması halinde de SGK’ya kaydedilmesi zorunludur. Yurtiçinden yapılan başvurularda, çalışma izni başlangıç tarihini izleyen 30 gün içinde yabancı çalışan SGK’ya bildirilmelidir. Bu, yabancı için SGK kaydının zamanında yapılmasını güvence altına alır.

İŞKUR Kaydı

İşverenin, yabancı personel alımı için İŞKUR’a bildirimde bulunması (iş ilanı vermesi) teşviklere bağlı durumlarda şarttır. Özellikle devlet destekli teşviklerden yararlanılmak istendiğinde, işe alınacak yabancının işe başlatılmadan önce İŞKUR’a kayıtlı işsiz olarak görünmesi gerekir. Aksi halde teşvik avantajlarından yararlanılamaz.

Türk İşçi İstihdam Oranı

Bilanço usulüne tabi işyerlerinde her bir yabancı çalışan için en az 5 Türk vatandaşı çalıştırma şartı vardır. Örneğin bir yabancı çalıştırmak isteyen bir işyerinde en az 5 yerli personel olması zorunludur. Ancak, işyerinin son bir yıllık net satış tutarı 50 milyon TL veya daha fazla ise ilk beş yabancı için bu koşul aranmaz.

Ücret Şartı

Yabancı çalışanlara ödenecek maaş, ilgili mevzuatta yer alan şartlara göre belirlenmelidir.

İkamet İzni

Yurt içinden yapılan başvurularda, yabancının başvuru tarihi itibarıyla en az 6 aylık geçerli ikamet izni bulunması zorunludur. Böylece başvuru esnasında yabancının Türkiye’de yasal kalış statüsü güvenceye alınır.

Zorunlu Belgeler

Çalışma izni başvurusunda işverenin sunması gereken temel belgeler şunlardır:

• İş Sözleşmesi: İşveren ve yabancı çalışan tarafından imzalanmış iş sözleşmesi (dilekçe).
• Pasaport Fotokopisi: Yabancının geçerli pasaport sureti (Latin harflerle değilse noter onaylı Türkçe tercümesi). Pasaportun çalışma süresini kapsaması ve başvuru tarihinden itibaren en az 60 gün geçerli olması gerekir.
• Diploma/Mezuniyet Belgesi: Yabancının mesleki eğitimini gösteren diploma veya geçici mezuniyet belgesi (noter onaylı Türkçe tercüme ile). Ev hizmetlerinde diploma zorunlu değildir, son bitirilen okul beyanı yeterlidir.
• Ticaret Sicil Gazetesi: Şirketin kuruluşunu, sermaye ve ortaklık yapısını gösteren en son ticaret sicil gazetesi nüshası.
• Mali Tablolar: Vergi dairesi veya yeminli mali müşavir onaylı son yıl bilanço ve gelir tablosu (kar/zarar tablosu). İşyerinin mali durumunu belgelemesi açısından gereklidir.
• Diğer Belgeler: Şirket yetkilisine ait imza sirküleri, vergi levhası veya mükellefiyet yazısı gibi evraklar ile işyeri oda kayıt belgeleri de başvuru dosyasına eklenir. Varsa çalışma yapılacak adrese ilişkin tapu, kira kontratı veya faaliyet belgesi de sunulmalıdır.

Sektöre Özel Belgeler

Bazı sektörlerde yabancı çalıştırmak için ek belgeler istenir. Örnekler:

• Turizm ve Otelcilik: Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan alınmış İşletme ve Yatırım Belgesi gereklidir. Ayrıca turizm işletmelerinde yabancı personel oranı, toplam personelin %10’unu (özel durumlarda %20’ye kadar) aşamaz.
• Sağlık Sektörü (Doktor/Hemşire): Çalışacak yabancı sağlık personeli için ilgili İl Sağlık Müdürlüğünden alınan “mesleki yeterlilik” (ön izin) belgesi şarttır. Özel sağlık kurumları ayrıca faaliyet izin belgelerini ibraz eder. Yurtdışında mezuniyet varsa denklik belgesi de gereklidir.
• Eğlence ve Sanat Sektörü: Sanatçı, oyuncu vb. çalıştıran işletmeler için Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan alınmış işletme belgesi ile beraber, yabancı sanatçının menajeri veya kendisi tarafından düzenlenen apostilli “bonservis” belgesi istenebilir. İş sözleşmelerinde dönüş bileti, yol masrafı taahhüdü gibi özel şartlar bulunmalıdır.
• Diğer Sektörler: Havacılıkta (pilotluk) geçerli pilot lisansı ve Ulaştırma Bakanlığı onaylı validasyon belgesi, inşaatta ilgili SSK/Işkur belgeleri gibi sektörün gerektirdiği izin ve sertifikalar sunulur.

Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Başvuru e-Devlet (e-İzin) sistemi üzerinden elektronik ortamda yapılmalıdır. Belgeler sistemden doldurulan form ve dilekçe ile yüklenir. Başvuru dosyası eksik veya hatalı evrak içerirse işlem tamamlanmaz.
• Pasaport Geçerliliği: Başvuru tarihinden itibaren en az 60 gün geçerli pasaport şartı aranır. Süresi kısaysa başvuru kabul edilmez.
• Çalışma İzni Alınmadan Önce Çalıştırma: Yabancıya çalışma izni çıkmadan önce işbaşı yaptırmak yasaktır. İzin alınmadan yabancı çalıştıran işverene her yabancı için idari para cezası uygulanır.
• Sosyal Güvenlik Bildirimi: Çalışma izni onaylandığında, yabancının 1 ay içinde SGK’ya sigortalı olarak girişinin yapılması gerekir. Bakanlığa beyan edilen ücret üzerinden bildirim zorunludur.
• Ücretlerin Uygunluğu: Verilen ücretler, ilgili asgari ücret kat sayılarının altında olmamalıdır. Düşük ücret teklifleri başvurunun reddine sebep olur.
• Yasal Düzenlemeler: Uluslararası İşgücü Kanunu ve ilgili yönetmelik hükümleri takip edilmelidir. Süreli izinler genelde 1 yıl verilir; uzatımda 3 yıla kadar çıkabilir. Ret veya iptal durumunda ilgili mercilere itiraz hakkı vardır. Başvuru sonuçları e-posta ve sistemden duyurulur.

Yukarıdaki şartlar ve belgeler eksiksiz hazırlandığında, işverenler yabancı istihdam sürecini sorunsuz tamamlayabilir. Başvuru öncesi bilgi ve belgelerin güncel olup olmadığı Çalışma Bakanlığı web sitesinden takip edilebilir.